​خانواده موفق ایرانی از دیدگاه اسلام

 پیشگفتار:

ومن آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا الیها وجعل بینکم مودته ورحمهان فی ذلک لا یات لقوم یتفکرون .

واز نشانه های او«خدا»این است که از خود شما برایتان همسری آفرید تا در کنار او آرام گیرید ومیان شما دوستی و دلسوزی به وجود آورد به راستی که برای مردمی که بیندیشند نشانه هاست. (سوره ی روم آیه ی 21 )   

    هیچ بنایی نزد خداوند از ازدواج محبوب تر نیست . پیامبر اکرم «ص»

خانواده ها به مثابه اصلی ترین پایگاههای  رشد وشکوفایی شخصیت وپرورش مهارتهای اجتماعی کودکان و نوجوانان,همانند حلقه های زنجیر اجتماع انسانها,اساسی ترین سهم را در سلامت واعتلای جوامع بشری برعهده دارند.خانواده با پیمان ازدواج بین زن و مردی هوشمند وآگاه وبرخورداراز بلوغ فکری وقابلیت های اجتماعی پایه گذاری میشود و این زوج ستون اصلی حیاتی ترین نهاد اجتماعی یعنی خانواده راتشکیل می دهند. درفرهنگ الهی خانواده به مثابه دژی استوار ونهادی مقدس بیشترین مسئولیت را در رشدوتحول,تربیت وتعالی وسعادت وجود انسان برعهده دارد.خانواده ایرانی می کوشد که براساس تعالیم عالیه اسلام وحرکت برمداردینداری و خداپرستی فرزندانی خوب وصالح به جامعه تقدیم کندوخودرادر زمره ی خانواده های موفق قرار دهد.

 تشکیل خانواده از نظر اسلام:

خانواده موفق از این نقطه آغاز می شود که انسان بالغ و عاقل تصمیم می گیرد که همسر مناسب ودلخواه خود را پیدا کند زیرا می داند ک زیربنای زندگی موفق،شریک مناسب است.

معیار های خانواده ی موفق:

1)همسران در خانواده ی موفق مانند دو بال یک پرنده مکمل هم هستند.

رشد وترقی یک جانبه در این خانواده مد نظر نبوده واز هر فرصتی برای رشد همدیگر و بهره وری از زندگی مشترک استفاده می کنند .هیچکدام از اعضای خانواده دیگری را بار دوش خود نمی داند و همگی در یک رقابت سازنده برای پیشرفت خودشان و دیگر اعضا تلاش میکنند بین همه ی افراد و مخصوصا والدین که الگوی اصلی خانواده هستند تبادل عاطفی در برابرانجماد عاطفی حکمفرماست آنها عواطف خود را با شیوه های قلبی کلامی و عملی ابراز میدارند عشق و علاقه واقعی بین پدر و مادر سمبل عشق به فرزندان و فرزندان به همدیگر است«خانواده خوشبخت,فرزندموفق ص11»

اگرعلاقه در محیط خانواده به صورت کلامی مطرح شود عشق و فداکاری درآن خانواده به اوج می رسد .پیامبر(ص) دراین زمینه می فرمایند” این گفته ی مرد به زن که (تورادوست دارم) هرگز از قلب زن بیرون نمی رود".«همسران سازگار ص 330»همچنین می فر مایند” مردی که برای همسرش لقمه می گیرد نزد خدا پاداش دارد."«همسران سازگارص196»

همچنین نبی مکرم اسلام (ص)می فرمایند.” هر زنی که یک لیوان آب به شوهرش بدهد از یک سال روزه داری و شب زنده داری برایش برتر است.”

2)در این خانواده ها بینش تکاپویی حکمفرماست.

یعنی بینشی که فرد را بر می انگیزد تا روابط زندگی را پدیده ای بسته وجبری وگریزناپذیر نپندارد.اعضای خانواده همدیگر را ارزشمند می دانندوبه کرامت انسانی همدیگر احترام می گذارند.عرصه ی زندگی را به نوآوری می گشایند ودرراه رسیدن به کمالات کمک و یاور همدیگر هستند.    وبه این نکته واقفندکه خداوندانسان راعزیزآفریدواورابرسایرموجودات کرامت بخشید وخطاب به او فرموده است:

ای فرزند آدم اشیاءرابرای توآفریدم وتو رابرای خودم آفریدم(حدیث قدسی) کفایت وکرامت نفس یا عزت نفس موجب میشودکه انسان از جهات مختلف متعادل باشد و بر اساس ارزشها و اصول انسانی عمل کند.«خانواده وفرزندان ص101».

3)این خانواده ها همواره مثبت گراهستند.

آنهازیباییهای همدیگررامی بینند و آن رامرتبابازگومیکنند.در رفع زشتیهاوکاستیهای همدیگر تلاش می کنند.به جای تخاصم ودشمنی باروحیه ی سعه ی صدرباهمدیگربرخوردمی کنند.همدیگررادرجمع کوچک وخوارنمی کنند.عیوب همدیگررادرجمع مطرح نمی کنند.به سخنان یکدیگر باکمال علاقه گوش فرامیدهند.از مقایسه همسر و فرزندان خود با همسر وفرزندان سایر خانواده ها به شدت پر هیز می کنند «مجله پیوند شماره ی 301 ص 36»

4)در این خانواده ها صداقت وراستگویی وامانتداری همواره وجود دارد وتقویت میشود.

همچنین افراد با خودشان سنجیده می شوند و همواره به خاطر داشته هایشان تقدیر می شوند واز آنچه که ندارند ومستحق کسب آن هستند از هیچ تلاشی فروگذارنمی کنند.به حق وحقیقت خیلی بها داده می شود.در بحث های خانوادگی, خداوند, حق وحقیقت ومنطق قوی حاکم است واز تحکّم وزورواجبار خبری نیست.

5)در خانواده ی موفق ایرانی فرزندان جایگاه خود را می شناسند.

 آنهامی توانند به راحتی اظهار نظر کنند و والدین هم اگر موافق نبودند با استدلال آن هارا راهنمایی می کنند.

6)سپاس گزاری از یک دیگر در این خانواده ها از جایگاه والایی برخورداراست.

آنهابراین جمله ی امیرالمؤمنین واقفندکه"الشکرترجمان النیه ولسان الطویه"«غررالحکم ص212»سپاسگزاری بازگوکننده ی نیّت وزبان درون است.

7)نشاط وشادکامی رکن اساسی در موفقیت اعضاشناخته میشود.

گشاده رویی وخوش خلقی از دیگر ویژگیهای خانواده های ممتاز است.اعضا خانواده می اندیشند که با داشتن روحیه شاد وسالم فردایی بهتر برای خود رقم میزنند. آنها اصول اساسی شادی که عبارتند از:بیان احساسات ,خوش بینی وفعالیت, روابط اجتماعی ,صمیمیت ,خلاقیت وکاهش توقعات را خوب میدانند وآنها رارعایت می کنند.«شادی در خانواده ص93 »

8)نظم و انضباط.

آنهابه نظم در کارهاخیلی بهامی دهندومیدانند که برای رسیدن به خواسته هایشان بایدازهمه ی اعضا در حد توان انتظار داشت .  اعتماد به نفس فرزندان در این خانواده ها درسطح بالایی قراردارد.زیراآنان ازهمان بدوتولّدموردتوجه والدین بوده اند و ازمحبت والدین لبریز شده اند.آنها میتوانند در جامعه سربلند کنند وباتمام وجود نظرات خود را ابراز دارند.بین پدر ومادر وحدت نظر و عمل وجود دارد,همین امر باعث میشود که فرزندان برسر دوراهی حمایت ازپدر یا مادر قرار نگیرند وآرامش خود راحفظ کنند.

9)درخانواده های موفق ایرانی ارزش حفظ دین و اسلام در جایگاه والایی واقع شده است.

این ارزش رااز همان بدو تولد که با گفتن اذان و اقامه در گوش راست وچپ نوزاد انجام می دهیم به وضوح می بینیم.وقتی که سعی می کنیم آداب اسلامی را برای بزرگ کردن او داشته باشیم و رعایت کنیم ووهمچنین موقعی که به سن تشخیص رسید اورابا نماز و روزه ومسائل دینی آشنا می کنیم نشان دهنده آن است که خانواده اصیل ایرانی با تکیه بر اصول اسلامی می تواند به موفقیت های عالی دست پیداکند.بدون تردید از مهم ترین عوامل پیوند وپایداری ازدواج موفق و زندگی آرام,همسویی بینش ها وباورهای فرهنگی و پای بندی زوجین به ارزشها و فرایض الهی است.«خانواده خوشبخت,فرزند  موفق,ص205» در این خانواده ها فرزندان به هنگام تنهایی  خود رادرمانده و بی یاور نمی بینند. زیرا از وجود پدر و مادر بامحبتی در کنار خود آگاهند.آنها با اولین شکست زانوی غم بغل نمی گیرند زیرا می دانند برای موفقیت راههای مقابله با شکست را باید بیاموزند.

10)اهمیت به ورزش.

حفظ سلامتی اعضای خانواده از ویژگی های دیگری است که در این خانواده ها به چشم می خورد.همچنین اهمیت به مطالعه و تحقیق و پژوهش در حد توان فرزندان از نقاط مثبت این خانواده ها به شمار می آید.

11)رعایت تقوا و ترس از خداوند سر لوحه ی کارهای افراد این گونه خانواده هاست.

آنان از گناهانی مانند گوش کردن به موسیقی های غیرمجاز,مصرف مشروبات الکلی وقمارو ربا خواری و رشوه خواری بیزارند و هرگز خود واعضاء خانواده را با آنها آلوده نمی کنند.در این خانواده ها ار کلمه طلاق به هیچ وجه استفاده نمی شود.آنها اگر کم وکاستی در زندگی دیدند سعی می کنند راه حل های آن را بیابند ودر جهت حل مشکل خودشان اقدامات مختلف انجام می دهند تا به نتیجه مثبت برسند.

این گونه خانواده ها به اعضاء بزرگتر خانواده مثل پدر بزرگ و مادر بزرگ بهایی بسیار می دهند و بالهای خود را برای آنان می گسترانندو میدانند که رفتار صحیح با آنها زمینه ساز عالی تر شدن رفتار فرزندان در خانواده باپدر و مادر میشود.

(12دراین خانواده ها به خلاقیت کودکان بسیار بها می دهند

سعی میکنند از هوش و استعداد ذاتی آنان خوب بهره برداری کنند.اجازه می دهند  که فرزندانشان در جهت رشد این استعدادها تلاش کنند و در صورت شکست, او را امیدوار می کنند که میتواند باز هم تلاش کند و فکر خود را به کار گیرد تا نتیجه بهتری به دست آورد.

 مثلی هست که می گوید زوج بی نقص از یک زن کور و یک مرد کر درست شده اند.زیرا زن کور نمی تواند خطاهای شوهر را ببیند و مرد کر قادر به شنیدن غر غر های زن نیست.

  ارواح آدمیان در آغاز به صورت کروی و کامل بود آنگاه هرکدام بهدو نیمه شده و از هم جدا شدند و از آن پس,هرکدام به دنبال نیمه گم شده خودمی گردد.با پیوند زناشویی آدمی به گم شدهخویش می رسند و آرام می گیرد.                (افلاطون در کتاب ضیافت)          

 13)زوجین در این خانواده ها همدیگر را همانگونه که هستند به صورت تام و تمام می پذیرند.

آنها همسر خود را با هر شکل وقیافه,شغل و تحصیلات و خانواده ای که دارد می پذیرند و این نگرش را در خود پررنگ می کنند.همسران در خانواده های موفق این تفکر را در خود تقویت می کنند که این شخص با تمام ویژگیهای خوب و بدی که دارد مال من است و برای من است و من به او عشق می ورزم«مجله پیوند, شماره302».دکتر عابدی در کتاب شادی در خانواده می نویسد اگر ما در جمع خانوادگی مان همانطور که هستیم مورد پذیرش قرار گیریم آرامش پیدا می کنیم.

«شادی در خانواده,ص102»

14)روابط اجتماعی  خوبی با دیگران در این خانواده ها حاکم است.

آنان میدانند که چگونه با افراد جامعه برخورد کنند,روابط و رفتار مناسب با افراد دیگر وچگونگی برخورد با افراد جامعه در خانواده آموزش داده میشود.به فرزندان چگونه"نه گفتن” را می آموزند.آنان یاد می گیرند که به خواسته های همه ی افراد جامعه پاسخ مثبت ندهند و ببینند طرف مقابل کیست و چه درخواستی دارد و آیا باید به خواسته او جواب مثبت داد یا خیر.آنان به فرزندان خود آموخته اند که قدرت نه گفتن یک توانایی مثبت است وباید برای کسب این توانایی تمرین کنند.رعایت بهداشت جسمانی وروحی وروانی ازاصولی است که در این خانواده ها مدّ نظرواقع می شود. آنها می دانندکه انسانهای موفق بایدسالم باشند.سلامتی جسمانی مقدمه ی سلامتی روحی وروانی میباشد.بنابر این برای سلامتی جسمانی خود برنامه ریزی دارندوهمچنین در جهت حفظ سلامتی روحی وروانی خود و اعضاءتلاش میکنند.

 15)در این خانواده هابه فرزندان آموخته میشودکه از ظلم و ستم در حق خودودرحق دیگران پرهیز کنند.

ابوحمزه ثمالی ازامام باقر (ع)نقل میکنند هنگامی که پدرم در آستانه ی رحلت بودمرابه سینه اش چسباندوفرمود :فرزندم توراسفارش می کنم به آنچه که پدرم در حال احتضار به من فرمود واین وصیتی بود که پدرانش نیز به آن سفارش کرد ه بودند .

 سپس امام فرمودند:فرزندم “مبادابرکسی که جزخدا پناهی ویاوری نداردستم رواداری .                    

«بحارالانوار ج75ص308»«ازکتاب حقوق فرزندان در مکتب اهل بیت»

همچنین ازصفات دیگرخانواده های موفق میتوان به حفظ ایجاد آرامش و سکون در محیط خانواده وداشتن رفتاری عادلانه درروابط فردی واجتماعی واحسان و نیکی کردن به همدیگروعیب پوشی ازکاستی ها وضعفهای احتمالی همدیگروهمچنین داشتن جاذبه های زبانی گیراواستفاده نکردن از لحن توهین وتحقیر ودادوفریادوتوجه به جاذبه های رفتاری ومطلوبیت های منش ها وحفظ ظاهر آراسته ومرتّب وداشتن نظم وترتیب وسلیقه درزندگی وعنایت به فرزند آوری وفرزندپروری یاد کرد.«خانواده خوشبخت فرزند موفق ص203 »

آنچه دراین مقاله آمدتنها چکیده ای بود ازتعدادی از معیارهای خانواده های موفق ایرانی از دیدگاه اسلام.به امید آنکه خانواده های فهیم وبا درایت ایرانی درحفظ این معیارها و رعایت دیگر معیارهای مثبت جهت حفظ وبقای یک زندگی سالم تلاش کنند.

 خدایا تو را سپاس گزاریم که چراغ های فروزان هدایت را فرا راه ما بر افروختی تا از ظلمات جهل و سرگردانی به روشنایی معرفت و ایمان راه یابیم.

منابع ومآخذ                            

1)قرآن مجید-سوره روم-سوره بقره

2)بحار الانوار-ج75- ص308

3)ماهنامه ی پیوند شماره ی288مهر ماه 1382

​

خانواده موفق از نگاه دینی

خانواده دین اسلام موفق

یک خانواده موفق در نگاه دینی و سبک زندگی اسلامی چه جایگاهی دارد؟ این سوالی است که همه ما بایستی بدان پاسخ بدهیم. اگر بخواهیم با نگاهی دقیق یک خانواده موفق را ترسیم کنیم، شاید شاخصه های متعددی را بتوان برای خانواده موفق بیان کرد، در آیه 21 سوره روم سه شاخصه خانواده و زندگی موفق را بیان کرده است «وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکمْ مِنْ أَنْفُسِکمْ أَزْواجاً لِتَسْکنُوا إِلَیها وَ جَعَلَ بَینَکمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فی ذلِک لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یتَفَکرُون » آرامش، مودت، رحمت، سه شاخصه  خانواده موفق از نگاه قرآن است و به عبارتی این ویژگی های سه گانه نماد خانواده قرآنی است. از نگاه روایات، خانواده موفق چگونه تبیین شده و به چه صفات و خصوصیاتی برای مردان و زنان موفق بیان گردیده است؟

در روایات پیامبر و اهل بیت(ع) در تبیین خانواده موفق به نکات مهمی اشاره شده وخانواده ای را موفق می دانند که زن و مرد هر کدام در جایگاه خود و زن نقش آفرینی داشته باشند.

 صفات مرد موفق در روایات

 مهربانی مرد نسبت به خانواده:

«قَالَ رسول الله ص أَحْسَنُ النَّاسِ إِیمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً وَ أَلْطَفُهُمْ بِأَهْلِهِ وَ أَنَا أَلْطَفُکمْ بِأَهْلِی» مرد باید مهربانترین افراد نسبت به خانواده اش باشد، احسنهم خلقاً یعنی اینکه مرد خوش خلق باشد، در روایتی داریم حسن معاشرت داشته باشد، در روایت دیگری شاخصه مرد موفق گشاده دستی مرد بیان شده است، در جای دیگری غیرت دینی بیان شده و در جای دیگری پاک دستی و پاک دامنی از شاخصه هایی است که ائمه اطهار(ع) برای مرد موفق بیان می کنند.

 خصوصیات زن موفق

در مقابل شاخصه هایی نیز برای زن موفق بیان شده است، در روایتی سه ویژگی برای یک زن موفق بیان می فرماید:

الف) زن باید اهل مهرورزی و عشق به همسرش باشند

ب) دلسوز نسبت به همسرش باشد.

 ج) اهل محبت کردن به همسر باشد.

 اگر بخواهیم در مورد عشق ورزی نکته ای را بگوییم این است که عاشق بدی ها را نمی بیند، یکی از ویژگی های عشق های قبل از ازدواج این است که طرفین عیوب یکدیگر را نمی بینند و فقط خوبی های او را می بینند، وقتی عشق ایجاد شود و کمتر بدی طرف مقابل دیده شد مرحله بعدی، یعنی مرحله محبت و ابراز عاطفی است آغاز می شود.

د) زن خوب باید بر بدخلقی همسر صبور باشد و غیرت پذیری داشته باشد.

وقتی تاکید آموزه های دینی بر شاخصه های زن و مرد شایسته به صورت تجربی و علمی مورد بررسی قرار می دهیم، خواهیم دید هر وقت زن و مرد هر کدام در جایگاه خود قرار می گیرند، بنیان های خانواده محکم تر می شود و شاید یکی از آسیب هایی که امروزه خانواده ما را تهدید می کند این است که زن و مرد، نقش خود را در خانواده به درستی ایفا نمی کند و گاهی در این میان جابجایی نقش یا حذف نقش صورت می گیرد. متاسفانه امروز وقتی به نمونه های بیرونی خانواده نگاه می کنیم، می بینیم مردان نقش عابر بانک را بازی می کنند و باید پولی کسب کند و آن را هزینه مایحتاج خانواده نمایند، یا زن در خانه نقش یک نیروی خدماتی را ایفا می کند، البته این ها بد نیست، اما جزئی از زندگی هستند، نه تمام زندگی، آن چیزی که امروز نیاز داریم این است که؛ نقش مردان فراتر از کسب درآمد است و نقش زن هم فراتر از خانه داری یا کار در بیرون است یعنی به این ملاک هایی که آموزه های اسلامی برای جایگاه زن و مرد برشمرده اهمیت داده شود تا به تدریج زندگی ها به سمت و سوی اسلامی حرکت کند، چون اگر به آن سمت نرویم نگرانی هایی که در کلام مقام معظم رهبری و دیگر شخصیت های بزرگ علمی می بینیم، آرام آرام اتفاق می افتد و آمارهای طلاق افزایش می یابد و متاسفانه طلاق عاطفی در خانواده ها هم آکنون رو به افزایش است.

اسلام چه الگویی برای خانواده موفق اسلامی معرفی می کند؟

قطعاً بهترین الگو برای جامعه اسلامی ما، خانواده امیرالمؤمنین و حضرت زهرا علیهما السلام است یعنی وقتی یک خانواده موفق را مورد بررسی قرار می دهیم، می بینیم آن خانواده موفقیت های درونی و بیرونی دارد که در تربیت نسل، کاملاً موثر هستند. خانواده ای که در مدل اسلامی پیش می رود، سه مرحله آرامش؛ مودت و رحمت را دارد، لذا خانواده در این الگو، محلی برای بندگی خدا می شود؛ وقتی از امیرالمؤمنین سؤال می کنند، زهرای مرضیه را چگونه یافتی؟ می فرمایند؛ بهترین یاری دهنده در بندگی خدا. یا می فرمایند؛ وقتی وارد منزل می شدم و نگاهم به زهرای مرضیه می افتاد تمام سختی های زندگی را فراموش می کردم، به آرامش می رسیدم و این آرامش منجر به بندگی خدا می شود.

دومین نکته ای که در خانواده بر اساس سبک زندگی اسلامی اتفاق می افتد، تربیت نسل های شایسته است، در تربیت دینی ما می گویند؛ وقتی می خواهید همسری اختیار کنید به دنبال کسی باشید که بتواند مادر خوبی برای فرزندان شما باشد، اگر فضای یک زندگی آکنده از آموزه های اسلامی شد زمینه ساز فراهم آمدن خانواده سالمی است که سلول های جامعه را تشکیل می دهد و راه آورد جامعه سالم است.

 چگونه مفاهیم دینی را در خانواده نهادینه کنیم؟

در بحث نهادینه کردن مفاهیم دینی باید به پنج عامل اساسی توجه کنیم:

1)-  اولین نکته لقمه حلال است، چون لقمه حلال چظرف پذیرش را آماده می کند، حضرت اباعبدالله الحسین(ع) وقتی در برابر سپاه عمر سعد قرار گرفت و خود و خانواده شریفشان را معرفی کردند، آن ها هلهله می کردند، حضرت فرمودند: «فَقَدْ مُلِئَتْ بُطُونُکمْ مِنَ الْحَرَامِ وَ طُبِعَ عَلَی قُلُوبِکم» اینها شکمهایشان از حرام پر شده است و دیگر حق را نمی پذیرند.

2)- دومین نکته این است که روزی نورانی باشد و  این نقش ممتاز مادران را می طلبد. مادری که با وضو لقمه را آماده می کند و با ذکر خداوند؛ فضای خانه را آکنده می کند نورانیت و زمینه و بستری را فراهم می آورد تا آموزه های دینی به صورت عمیق تری در وجود فرزندان قرار بگیرد، این را ما در سیره بزرگان می بنیم، وقتی از مادر شیخ انصاری سؤال می شود چگونه فرزندت این گونه شد؟ پاسخ می دهد که شیر بدون وضو به او ندادم، یعنی ظرف تربیتی او را آماده کردم، اینکه می گوییم لقمه طیب و نورانی، یعنی همین پدری که علاوه بر اینکه روزی حلال تهیه می کند، روزی را با وضو فراهم می کند و مادری که وقتی در منزل، لقمه فرزندانش را آماده می کند، گوشش آلوده به شنیدن موسیقی و گناهانی مانند غیبت نمی شود، او ظرف تربیت فرزندش را بهتر مهیا می کند.

3)- سومین نکته در تربیت فرزند این است که؛  فرزندان بر اساس آنچه می بینند تربیت می شوند لذا الگوی عملی بسیار مهم است و مهم ترین نقش را پدر و مادر، خصوصاً مادر دارد، چون بیش ترین زمان را مادر با فرزند سپری می کند آن هم مادری که توجه به آموزه ها و رفتارها و امور معنوی دارد، طبعاً فرزندش از او نقش می پذیرد لذا کارشناسان می گویند 67% یادگیری انسان ها از طریق دیدن شکل می گیرد و لذا در آموزه های دینی هم داریم «کُونُوا دُعاةَ النّاسِ إلَی الْخَیْرِ بِغَیْرِ ألْسِنَتِکُم، لِیَرَوا مِنْکُمُ الإجْتِهَادَ وَالصِّدْقَ وَالْوَرعَ»مردم را با چیزی غیر زبان خود به حق دعوت کنید.

4)- چهارمین نکته این است که کودکان بر اساس آنچه که می شنوند تربیت می شوند، بچه ای که به دنیا می آید در گوش او اذان و اقامه بگویید، یعنی از همان اول به او بگویید، آمده ای تا بندگی کنی، یا جملات زیبا و نورانی را می شنود، مثل کلام خدا؛ مثل دعا؛ مثل ارتباط کلامی خوب والدین با همدیگر این کودک در مسیر تربیت قرار می گیرد.

5)-  پنجمین نکته ای که زمینه ساز تربیت است این  است که بچه ها بر اساس آنچه که می گویند، تربیت می شوند، و این مطلب در سیره تربیتی اهل بیت(ع) قابل مشاهده هست. امام باقر علیه السلام فرمودند: وقتی فرزندانتان به سن سه سالگی رسیدند به آن ها بگویید؛ هفت بار لا اله الا الله بگویند؛ سه سال و هفت ماه و بیست روز که شدند به آن ها بگویید؛ هفت بار محمد رسول الله بگویند و به چهار سالگی که رسیدند، به آن ها بگویید هفت بار صلی الله علی محمد و آله بگویند. دائم به ما می گویند، این ها را به بچه ها بگویید و به آن ها القا کنید.

عاملهای مؤثر دیگر در تربیت کودکان، دوستان، رسانه، محیط های آموزشی و محله زندگی است، هر چه این عوامل پاک تر باشند فرزندان ما هم پاک تر می شوند.

​از نظر قرآن بهترین خانواده، چه خانواده ای است؟

خانواده موفق یعنی تپیدن یك قلب در سینه همه اعضای آن، یعنی روحی مشترك در چندین كالبد كه باعث می شود همگام و همراه یكدیگر به سمت كمال ره بپیمایند.در این خانواده، وحدت، هماهنگی و انسجام اهمیت بسیار دارد، تفرقه جایی ندارد و كار ها با شور و مشورت سرانجام می گیرند. برای داشتن یك كانون گرم و موفق باید قدم اول را درست برداریم و آن انتخاب همسر با ملاك های اسلامی است كه مهم ترین آنها، ایمان و باورهای صحیح، حسن خلق، تقوا و سلامت جسمی و روانی است. در این صورت است كه می توان به داشتن خانواده ای موفق امید وار بود.

معیار قرآنی خانواده های موفق در آیه ۲۱ سوره روم ذكر شده است كه می فرماید: « وَمِنْ آيَاتِهِ أَن خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجاً لِّتَسْكُنُواْ إِلَيْهَا وَ جَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِى ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ؛ و از نشانه ‏هاى او آن است كه از جنس خودتان همسرانى براى شما آفريد تا در كنار آنان آرامش يابيد و ميان شما و همسرانتان علاقه‏ ى شديد و رحمت قرار داد؛ بى شك در اين (نعمت الهى،) براى گروهى كه مى‏ انديشند نشانه ‏هاى قطعى است.»
از همین آیه ابن سینا استفاده كرده و اساس توفیق هر خانواده را بر چهار ركن «آرامش و سكون، عشق، رحمت و اخلاق» می داند. از این رو خانواده هایی كه سنگ زیربنای زندگی خود را بر پایه اركان یاد شده بگذارند موفق محسوب می شوند. خانواده ای كه از عواطف و اخلاق و دیانت اشباع شده و بستری شده باشد برای رشد معنوی اعضای آن، زمینه ای برای بروز پاكی و عدالت هم در بین اعضای خود و هم در سطح اجتماع خواهد شد.

در خانواده ایده آل با ویژگی هایی روبه رو می شویم كه همه حكایت از یكی شدن آرزوها، خواسته ها و حتی رؤیاهای زوجین دارد. بر تحكیم روابط بین یكدیگر تاكید می ورزند و برای حفظ آن از نفوذ و مداخله نگرش های مخرب و زیان آور دوری می كنند. تدابیری كه برای اداره خانواده در پیش گرفته می شود، نیاز ها و منافع همه اعضای خانواده را در بردارد و تصمیم گیری ها به گونه ای است كه به نیاز همه اعضا توجه می شود. در این خانواده ها عشق و صمیمیت تقویت می شود و هر یك از زوجین تلاش خود را به كار می گیرد تا روابط محبت آمیز خود را با همسرش تداوم بخشیده و كانون خانوادگی خود را گرم نگه دارد.

در یك خانواده مطلوب و موفق اسلامی سلسله مراتب به خوبی رعایت می شود؛ پدر و مادر اقتدار ویژه ای دارند و فرزندان در نوجوانی و حتی میانسالی احترام خاصی برای والدین قائلند. بین زن و شوهر نیز احترام و اقتدار شوهر پذیرفته شده و زن در مواردی می پذیرد كه مرد تصمیم نهایی را بر عهده داشته باشد. در منظومه زن و شوهری، وظایف به خوبی انجام می شود و مودت و رحمت بین زن و شوهر برقرار و نیازهای عاطفی دو طرف مورد توجه است. والدین با شور و شوق به وظایف خود عمل می كنند و بر ارزش وظایف خود آگاهند. در یك خانواده موفق حدود حجاب، روابط با نامحرمان و حدود در داخل خانه رعایت می شود.
در خانواده قرآنی التزام به تقوا و اجتناب از گناهانی مانند موسیقی و آواز خوانی حرام، شراب خواری، غیبت و تهمت و رذایل اخلاقی مانند تكبر و حسد، مورد توافق همه اعضا می باشد. البته ممكن است لغزش هایی صورت گیرد، ولی بنای افراد بر رعایت تقوا است. حقوق افراد مورد توجه و اصل بر عدالت است. به روابط با خویشاوندان، بویژه والدین زن و شوهر، توجه می شود و تعامل و حمایت اجتماعی بین خویشاوندان ارزش به شمار می رود.

خانواده موفق از نظر اسلام از هر مشكل و اختلافی مصون نیست، ولی در اختلاف ها حریم ها شكسته نمی شود و افراد پس از فرو نشستن هیجانات، به دنبال حل مشكل و حتی اصلاح و جبران ضعف ها و رفتارهای نامناسب خود هستند. افزون بر این، باورهای دینی پایدار، عدالت محوری و مدارا سه مفهوم مركزی خانواده مطلوب و موفق از دیدگاه اسلام است.

سیره خانوادگی ائمه(ع) نمونه كامل یك خانواده موفق و مطلوب اسلامی است. در این خانواده ها رابطه عاطفی بسیار عمیق است.
امامان معصوم(ع) برای همسران خود شخصیت و اعتبار قائل بودند. در امور اقتصادی، استقلال نظر آنها را ارج می نهادند. در امور معنوی ازآن ها كمك می گرفتند. در برخورد با فرزندانشان محبت، احترام، بازی با آنان، پذیرش آنان، آزادی و در عین حال نظارت برآنان، رعایت اعتدال بین آنها، دوری از تنبیه و سرزنش و به طور كلی نرمی و مدارا با آنان را اصل قرار می دادند. و نیز باید گفت خانواده موفق خانواده ای است كه در همه جوانب مثبت و موفقیت آمیز، از رشدی متعادل و هماهنگ برخوردار باشد و از افراط و تفریط خودداری كند.

​ويژگى هاى خانواده موفق از نگاه قرآن

زير سايبان محبت

يكى از موضوعات بسيارمهمى كه در قرآن مطرح است و خداوند به آن بسيار بها مى دهد، خانواده است. و يك سؤال اين است كه آيا ما خانواده موفقى داريم معيار و ويژگى خانواده موفق چيست خانواده مهم ترين خشت بناى اجتماع است و اگرخانواده سالم، متعالى و استوار باشد مى توان به داشتن جامعه اى سالم، متعالى و استوار اميدوار بود. خانواده ركن طبيعى و اساس اجتماع و واحد بنيادى جامعه اسلامى است و درحفظ و گسترش قدرت ملى نقش مؤثرى ايفا مى كند. بين قدرت ملى و خانواده رابطه اى وثيق وجود دارد و سستى و تباهى خانواده، انحطاط ملت را به دنبال مى آورد. در اين مقاله سعى شده است تا با الهام از آيات الهى وروايات معصومين(ع) فلسفه تشكيل خانواده، ويژگى ها و كاركرد هاى خانواده موفق را معرفى كنيم.

چيستى خانواده

از بدو خلقت و آغاز پيدايش انسان بر روى كره خاكى، همواره زنان و مردان با تشكيل كانونى به نام خانواده، عمرى را در كنار يكديگرگذرانيده و فرزندانى در دامان پر مهر خويش پرورانده و از اين جهان رخت بر بسته اند. خانواده يك واحد اجتماعى است كه هدف از آن در نگاه قرآن، تأمين سلامت روانى براى سه دسته است: زن و شوهر، پدر و مادر و فرزندان. همچنين هدف، ايجاد آمادگى براى برخورد و رويارويى با پديده هاى اجتماعى است . در قرآن مى خوانيم: 
« والذين يقولون ربّنا هب لنا من أزواجنا قرّه أعين و اجعلنا للمتقين إماماً؛ (۱) و كسانى كه مى گويند: «خداى ما، ما را از همسرانمان نور چشمان ببخش و ما را رهبر پرهيزكاران گردان. » اين آيه بر اهميت خانواده و پيش آهنگى آن در تشكيل جامعه نمونه انسانى اشاره دارد، همچنان كه پيوندهاى سالم و درخشان خانوادگى را ايده آل پرهيزكاران معرفى مى كند. كوشش مصلحان جامعه- مخصوصاً پيامبران الهى- اين بوده است كه نظام خانواده، يك نظام مستحكم و پايدار باقى بماند و هيچ عاملى نتواند اين كانون سعادت و اجتماع كوچك را متلاشى كند. (۲) 
دنياى امروز كه دنيايى مضطرب و پريشان است، على رغم پيشرفت هاى حيرت انگيز در علم و صنعت، در مسئله خانواده با مشكلات بزرگى روبه رو است به نحوى كه در حال فروپاشى و از دست دادن بسيارى از كارآيى هاى خود مى باشد.

فلسفه تشكيل خانواده

چرا اسلام به تشكيل خانواده بها مى دهد كليد گشايش اين سؤال در قرآن است. طبق آيات الهى، انسان ها طورى آفريده شده اند كه جفت خواهى به سرشت و آفرينش آنها برمى گردد. خداوند در سوره نبأ آيه ۸ چنين مى فرمايد:« و خلقناكم أزواجا؛ ما شما را جفت جفت آفريديم. » بنا بر اين زن و مرد كامل كننده يكديگرند و با وجود هر يك، ديگرى به كمال رسيده و در كنار هم به آرامش مى رسند. در سوره روم آيه ۲۱ مى فرمايد: «و از نشانه هاى او اين كه از [نوع] خودتان همسرانى براى شما آفريد تا بدان ها آرام گيريد، و ميانتان دوستى و رحمت نهاد. آرى، در اين [نعمت] براى مردمى كه مى انديشند قطعاً نشانه هايى است.» (۳)
از ديدگاه قرآن اصولاً خلقت موجودات و از جمله انسان ها به صورت زوج است كه به حسب فطرت در پى يافتن مكمل و نيمه ديگر خود مى باشند تا به آرامش، كمال و مودتى كه خداوند وعده داده است برسند و خاصه در وجود انسان زمينه اى از مودت و رحمت وجود دارد كه تجلى گاه آن فقط محيط خانواده است. (۴)
اما آن سكونى كه قرآن وعده اش را مى دهد تنها در نهاد مقدس خانواده است كه نمايان مى شود و تجلى مى يابد. اينجاست كه انسان با الهام از قرآن پى مى برد كه خانواده تنها محيطى براى ارضاى نياز ها وتوالد و تناسل نيست بلكه نهادى است كه اهداف والاتر و بالاترى را در برنامه جامع خود دارد. 
انسان موجودى اجتماعى است و نياز به تعاون و معاضدت دارد، چنانكه براى تحقق بخشيدن به فرايند رشد و تكامل خويش به ارتباط با ديگران نيازمند است. در محيط خانواده اين برنامه به صورت بسيارمطلوبى اجرا مى شود و گاهى عواطف خانوادگى آن چنان قدرت پيدا مى كنند كه اعضاى خانواده در قبال يكديگر احساس مالكيت شخصى نمى كنند. 
در بسيارى از خانواده ها عموماً و در خانواده هاى موفق اسلامى خصوصاً، اين برنامه ها به طور كامل جريان دارد. پدران و مادران و فرزندان نسبت به يكديگر فداكارى مى كنند و همگى مانند يك روح اند در چند بدن و مظهر وحدت اند نه كثرت. 
در يك خانواده موفق قرآنى در واقع پدر و مادر هسته مركزى و كانون خانواده هستند كه در رأس هرم قرار دارند و فرزندان در گرد اين كانون مى باشند. البته بايد خاطر نشان كرد كه خانواده در نگاه قرآن نه مرد سالار است، نه زن سالار و نه فرزند سالار؛ بلكه جايگاه مودت، رحمت و تفاهم سالارى است. در اين محيط سالم، درستى، صداقت، عدالت و سعادت آموزش داده مى شود و خلأ روحى هر يك توسط ديگرى پر مى شود و به وحدت رسيدن و فنا در يكديگر را مى آموزند و اين همان چيزى است كه هماهنگ با خلقت و آفرينش زن و مرد است.(۵)

معيار خانواده موفق از منظر قرآن

خانواده موفق يعنى تپيدن يك قلب در سينه همه اعضاى آن، يعنى روحى مشترك در چندين كالبد كه باعث مى شود همگام و همراه يكديگر به سمت كمال ره بپيمايند. در اين خانواده، وحدت، هماهنگى و انسجام اهميت بسيار دارد، تفرقه جايى ندارد و كار ها با شور و مشورت سرانجام مى گيرند.(۶) براى داشتن يك كانون گرم و موفق بايد قدم اول را درست برداريم و آن انتخاب همسر با ملاك هاى اسلامى است كه مهم ترين آنها، ايمان و باورهاى صحيح، حسن خلق، تقوا و سلامت جسمى و روانى است. در اين صورت است كه مى توان به داشتن خانواده اى موفق اميد وار بود. 
معيار قرآنى خانواده هاى موفق در آيه ۲۱ سوره روم ذكر شده است كه مى فرمايد: « و من آياته أن خلق لكم من أنفسكم أزواجا لتسكنوا إليها و جعل بينكم مّودّة و رحمة إن فى ذلك لايات لقوم يتفكرون.» 
از همين آيه ابن سينا سود جسته و اساس توفيق هر خانواده را بر چهار ركن «آرامش و سكون، عشق، رحمت و اخلاق» مى داند. از اين رو خانواده هايى كه سنگ زيربناى زندگى خود را بر پايه اركان ياد شده بگذارند موفق محسوب مى شوند.(۷) از ديگر ويژگى هاى خانواده موفق مى توان به اين نكات نيز اشاره كرد: خانواده اى كه از عواطف و اخلاق و ديانت اشباع شده و بسترى گرديده باشد براى رشد معنوى اعضاى آن، زمينه اى براى بروز پاكى و عدالت هم در بين اعضاى خود و هم در سطح اجتماع خواهد شد.(۸) 
در خانواده موفق زن و مرد تعهداتى را كه نسبت به يكديگر و مسئوليتى كه در قبال فرزندان دارند، همواره در نظر مى گيرند به همين دليل آنها در تربيت فرزندان سالم و صالح حداكثر تلاش را مى نمايند و با هر گونه امكاناتى سازگار مى باشند. به اين ترتيب، نه تنها در كشمكش زمان مأيوس نمى شوند، بلكه گام ديگر را اميدوارتر بر مى دارند. يك خانواده خوشبخت براى كسب موفقيت، در جهت پرورش مهارت هاى ارتباطى خود قدم بر مى دارد و در راستاى تحكيم ساختار خانواده، آنها را به كار مى برد. فراگيرى روابط مناسب در آغاز، كار دشوارى به نظر مى رسد اما گذشتن از هر يك از مراحل آموزشى، به صورت عادت در خواهد آمد. در خانواده ايده آل با ويژگى هايى روبه رو مى شويم كه همه حكايت از يكى شدن آرزوها، خواسته ها و حتى رؤياهاى زوجين دارد. بر تحكيم روابط بين يكديگر تأكيد مى ورزند و براى حفظ آن از نفوذ و مداخله نگرش هاى مخرب و زيان آور دورى مى كنند. تدابيرى كه براى اداره خانواده در پيش گرفته مى شود، نياز ها و منافع همه اعضاى خانواده را در بردارد و تصميم گيرى ها به گونه اى است كه به نياز همه اعضا توجه مى شود. در اين خانواده ها عشق و صميميت تقويت مى شود وهريك از زوجين تلاش خودرا به كارمى گيرد تا روابط محبت آميز خود را با همسرش تداوم بخشيده و كانون خانوادگى خود را گرم نگه دارد. 
يك زوج موفق، علاوه بر اين كه مى توانند احساسات و عواطف خود را بيان كنند مى توانند هنگام بروز موارد تنش زا، بر رفتارهاى خود تسلط داشته و با شيوه اى صحيح اختلاف ها را برطرف و تضاد ها را حل كنند و آرامش را به خانه باز گردانده و محيطى مناسب براى پرورش و تكامل يكديگر و فرزندان خود فراهم سازند.(۹) 
انعطاف پذيرى، گذشت و قدردانى از زحمات يكديگر، از ديگر مشخصه هاى بارز اين خانواده هاست. به طور كلى معيارهاى قوام و پايدارى يك زندگى و به تبع آن، توفيق در زندگى مشترك را مى توان در شش اصل خلاصه كرد: نخست اصل « تفاوت ميان زن و مرد»، چرا كه اطلاع از كم و كيف اين تفاوت ها راهگشاى زندگى است و خوشبختى تمام اعضاى اين كانون مقدس را تأمين مى كند. در پرتو همين دريافت، احترام به آنها كه پديد آورنده اصل دوم است ديده مى شود و اصل ياد شده«تعاون در خانواده » مى باشد، بخصوص آن كه در پى خود «گذشت و ايثار» كه اصل سوم است، نيز وجود داشته باشد. 
همچنين در مثلث مذكور«تفاوت، تعاون و گذشت» نقش اساسى در« تفاهم» به عنوان اصل چهارم و اساسى بين اعضاى اين جامعه كوچك و ايجاد «توازن» (اصل پنجم) در زندگى خانوادگى دارد. از اين رو، هر خانواده با گذر از اين مراحل است كه در مى يابد«تبادل انديشه» به عنوان اصل ششم در توفيق خانواده چه تأثير عظيمى در بهبود روابط خانوادگى دارد.»(۱۰) 
در يك خانواده مطلوب و موفق اسلامى سلسله مراتب به خوبى رعايت مى شود؛ پدر و مادر اقتدار ويژه اى دارند و فرزندان در نوجوانى و حتى ميانسالى احترام خاصى براى والدين قائلند. بين زن و شوهر نيز احترام و اقتدار شوهر پذيرفته شده و زن در مواردى مى پذيرد كه مرد تصميم نهايى را بر عهده داشته باشد. در منظومه زن و شوهرى، وظايف به خوبى انجام مى شود و مودت و رحمت بين زن و شوهر برقرار و نيازهاى عاطفى دو طرف مورد توجه است. والدين با شور و شوق به وظايف خود عمل مى كنند و بر ارزش وظايف خود آگاهند. 
در يك خانواده موفق حدود حجاب، روابط با نامحرمان و حدود در داخل خانه رعايت مى شود. البته همه قيود بايد بر اساس منطق و متعادل باشد وهرگونه افراط در اجراى حدود از سوى مرد در خانواده نه تنها به تعادل روحى و روانى اعضاى خانواده كمك نمى كند، بلكه آسيب هاى جدى به آنان وارد مى سازد و موجب رفتار نا بهنجار و عدم سلامت روانى آنها مى شود.(۱۱)
در خانواده قرآنى التزام به تقوا و اجتناب از گناهانى مانند موسيقى و آواز خوانى حرام، شراب خوارى، غيبت و تهمت و رذايل اخلاقى مانند تكبر و حسد، مورد توافق همه اعضا مى باشد. البته ممكن است لغزش هايى صورت گيرد، ولى بناى افراد بر رعايت تقوا است. حقوق افراد مورد توجه و اصل بر عدالت است. به روابط با خويشاوندان، بويژه والدين زن و شوهر، توجه مى شود و تعامل و حمايت اجتماعى بين خويشاوندان ارزش به شمار مى رود. خانواده موفق از نظر اسلام از هر مشكل و اختلافى مصون نيست، ولى در اختلاف ها حريم ها شكسته نمى شود و افراد پس از فرو نشستن هيجانات، به دنبال حل مشكل و حتى اصلاح و جبران ضعف ها و رفتارهاى نامناسب خود هستند. افزون بر اين، باورهاى دينى پايدار، عدالت محورى و مدارا سه مفهوم مركزى خانواده مطلوب و موفق از ديدگاه اسلام است.(۱۲)
« سيره خانوادگى ائمه(ع) نمونه كامل يك خانواده موفق و مطلوب اسلامى است. در اين خانواده ها رابطه عاطفى بسيار عميق است به گونه اى كه حضرت زهرا(س) عشق و محبت خود را نسبت به حضرت على(ع) در سخن با سلمان ابراز مى دارد.(۱۳)
امامان معصوم(ع) براى همسران خود شخصيت و اعتبار قائل بودند.(۱۴) دراموراقتصادى، استقلال نظر آنها را ارج مى نهادند.(۱۵) درامورمعنوى ازآن ها كمك مى گرفتند.(۱۶) دربرخورد با فرزندانشان محبت، احترام، بازى با آنان، پذيرش آنان، آزادى و در عين حال نظارت برآنان، رعايت اعتدال بين آنها، دورى از تنبيه و سرزنش وبه طوركلى نرمى ومدارا با آنان را اصل قرارمى دادند.»(۱۷ و ۱۸) و نيز بايد گفت خانواده موفق خانواده اى است كه در همه جوانب مثبت و موفقيت آميز، از رشدى متعادل و هماهنگ برخوردار باشد و از افراط وتفريط خوددارى كند.

كلام آخر

براى داشتن خانواده اى موفق، بايد فصل اول را درست آغاز كرد با انتخاب همسرى شايسته و واجد معيارهاى قرآنى، آنچه در فصلى اتفاق مى افتد بر فصل بعدى اثر مى گذارد. بايد تلاش كنيم فصل هاى اوليه را بسازيم تا فصل هاى بعدى تقويت شوند. 
داشتن خانواده اى گرم و صميمى و پر از موفقيت آرزوى همه ماست. بايد با تقويت ايمان و احترام به اصل تفاوت، بين زن و مرد، با ايثار و گذشت تعاون را در خانواده اجرايى كنيم تا به تفاهم و توازن كه خمير مايه موفقيت است برسيم و با تبادل انديشه و شور و مشورت در حفظ آن بكوشيم تا همواره طعم موفقيت را بچشيم.